Çok değil birkaç yıl içinde, finansal tablo okuyucuları için hiçbir anlam ifade etmeyen bu kalemleri finansal tablo dipnotlarında kullanırken iki kere düşünmemiz gerekecek. Bu nedenle IFRS raporlama yapan veya gelecekte yapmayı planlayan işletmelerin muhasebe kayıt düzenlerini şimdiden gözden geçirmeleri gerekiyor.
Her tasnifin veya sınıflandırmanın belirli bölümlerinde “diğer” kalemine ihtiyaç duyulur. Çünkü bir noktadan sonra, çok sayıda önemsiz kalemin detaylandırılması kimseye fayda sağlamayacaktır. Finansal raporlamada da durum benzer şekildedir. Bir hesap kalemi kendi başına önemli değilse, bu kalem tablolarda ya da dipnotlarda diğer kalemlerle birleştirilebilir.
Ancak Uluslararası Muhasebe standartları Kurulu Başkanı Hans Hoogervorst’un, yazımızın altyapısını oluşturan ve “IAS 1 Presentation of Financial Statements”ın yerine geçmesi planlanan yeni IFRS’e ilişkin tanıtım videosunda, “Yatırımcılar, işletmelerin çok sayıda gider ve geliri bir araya getiren “diğer gelir/gider” adı altında kalemleri kullanmasından ve bu şekilde çok fazla bilginin tek bir kalemde toplanmasından şikâyetçiler” şeklide haklı bir ifadesi var.
Evet yapılan her sınıflamada, hele de IFRS raporlama yapan büyük ölçekli bir işletmenin ve belki de bağlı ortaklıklarıyla birlikte bir Grup’un, tüm yılda gerçekleştirdiği giderleri ve gelirleri yarım sayfalık bir dipnot ile açıklıyorsanız bir “diğer” kalemine ihtiyacınız var.
Ancak bahsi geçen diğer kalemi, önemli olan bazı işlemlerin gizlenmesi için bir kaçış haline geliyorsa veya 10 birimlik genel yönetim giderinin 3 birimi diğer olarak sınıflandırılıyorsa, burada bir problem var demektir. Bu noktada işletmeler, finansal raporlamanın en temel kavramlarından olan “tam açıklama” ilkesine aykırı hareket etmektedir.
Bu gibi durumların önüne geçmek ve finansal tablo okuyucularına daha şeffaf bilgi sağlamak adına Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu geçtiğimiz aralık ayında, IAS 1’in yerine geçmesi beklenen IFRS’e ilişkin “General Presentation and Disclosures” adı altında bir taslak metin yayımladı. Bu taslak metne ilişkin 30 Haziran 2020 tarihine kadar yorumlar alınacak.
Gelelim bahsi geçen standardın getirdiği yeniliklere.
Bu standart, Hans Hoogervorst’un da söylediği gibi finansal raporlamada “game changer” bazı düzenlemeler içeriyor. Hepsi ayrı bir yazı konusu olmakla birlikte; kar veya zarar tablosunda üç yeni alt toplam tanımı, işletme yönetimlerinin performans ölçümlerine ilişkin dipnot ve yazımızın konusunu oluşturan gelişmiş bilgi sınıflandırması bunlardan bazıları.
Konumuzla ilgili bölümde öncelikle, IAS 1’de “materiality and aggregation/önemlilik ve birleştirme” olarak bulunan başlık yeni standarda ilişkin taslakta “aggregation and disaggregation/birleştirme ve sınıflandırma” olarak değiştirilmiş. Aşağıdaki paragraf “diğer” kalemleri ile ilgili yeni standardın getireceği yaklaşımı çok iyi açıklıyor.
“İşletme, aynı özelliklerde olmayan önemsiz kalemleri bir araya getirerek sunabilir. Ancak, bu tür kalemlerin bir grubunu tanımlamak için “diğer” gibi açıklayıcı olmayan bir isim kullanmak, ek bilgi olmadan bu öğeleri doğru bir şekilde temsil etmez.”
Mevcut sistemde yürürlükte olan IAS 1’de ise aynı konu ile ilgili aşağıdaki paragraf yer alıyor.
“İşletme, nitelikleri ve işlevleri itibariyle farklı olan kalemleri de, önemsiz olmadıkları takdirde, ayrı olarak sunar.”
Yukarıda bulunan karşılaştırmadan ve Hans Hoogervorst’un konuşmasından, Kurul’un dipnotlarda bulunan “diğer” kalemlerine “takıldığını” rahatlıkla söyleyebiliriz. Yeni sistemde, işletmelerin bir gelir veya gideri “diğer” olarak sınıflandırması noktasında, bu gelir veya giderin “önemsiz” olduğundan emin olması (burada önemsizlik doğrudan tutar ile ilişkilendirilmelidir) ve ilgili gelir veya gideri diğer olarak sınıflandırdığında ise, bu kaleme ilişkin açıklayıcı bir bilgiye yer vermesi gerekiyor.
Konumuzla ilgili bir diğer önemli değişiklik ise, standart taslağının yukarıdaki paragrafı ile bağlantılı “unusual income and expenses/olağandışı gelir ve giderler” paragrafı. Bu paragraf ile Kurul, “olağandışı gelir ve gider” tanımını yaparak, yukarıda bahsi geçen “diğer” kaleminde sınıflandırılabilen bazı olağandışı gelir ve giderleri de ayrıştırıyor. Taslağa göre işletmeler, gelir ve giderleri yalnızca gelecekteki öngörülen değeri “sınırlı” ise olağandışı olarak sınıflandırılabiliyor. Bu tür bir gidere örnek olarak da, işletme fabrikasındaki yangın sonucu ortaya çıkan değer düşüklüğü zararı verilmiş. (böyle bir yangının takip eden raporlama dönemlerinde de ortaya çıkması beklenen bir durum olarak öngörülmemiş ve bir sonraki raporlama döneminde muhtemelen böyle bir gider olmayacak.)
Uzun lafın kısası ülkemiz muhasebe sisteminde, kimi meslek mensupları çok dikkat ederek kullanmaktan imtina etse de, yaygın olarak görülen bir “diğer gelir/gider” alışkanlığı var. Ancak, uluslararası finans ve ticaretin ciddi derece geliştiği ve finansal anlamda dünyada sınırların ortadan kalktığı günümüzde, finansal raporlamada ortak bir dile ihtiyaç ve bu ihtiyacı karşılayan IAS/IFRS finansal raporlama seti mevcut. Bu noktada, IFRS raporlama yapan veya gelecekte IFRS raporlamaya ihtiyaç duyacak tüm işletmelerin, muhasebe ve raporlama sistemlerini gözden geçirerek bu alışkanlıktan vazgeçmeleri gerekiyor.
